Bu derleme makalenin amacı, çocuk ve ergen ruh sağlığı açısından psikolojik dayanıklılık konusunda literatürün gözden geçirilmesidir. Çocuk ergen ruh sağlığı ile ilgili yaşanan sorun ve güçlüklerin her geçen gün artış gösterdiği bilinmektedir. Bununla birlikte çocuk ve ergenlik döneminde “birçok riske maruz kalmasına rağmen bazı çocuk/ergenler neden/nasıl sağlıklı gelişimini sürdürmektedir?” sorusunun yanıtı “dayanıklılık” kavramı ile ilişkilidir. Dayanıklılık kavramına ilişkin literatürde çeşitli tanımlamalar mevcut olmakla birlikte dayanıklılık “yaşanan sorunlar sonrasında toparlanma, iyileşme yeteneği” olarak ifade edilmektedir. Dayanıklılık dinamik bir kavramdır ve yaşamdaki gelişimsel süreçler içerisinde farklılık gösterebilmektedir. Özellikle çocukluk ve ergenlik dönemi dayanıklılık sürecinin anlaşılması ve geliştirilmesi açısından önemli dönemlerdir. Dayanıklılık sürecinin gelişmesinde rol oynayan iki önemli temel yapı bulunmaktadır. Bu yapılar koruyucu faktörler ve risk faktörleri olarak tanımlanmaktadır. Koruyucu faktörler zorlu yaşam koşullarının etkilerini azaltmaya ve dayanıklılık sürecinin gelişmesine yönelik yetkinliklerdir. Risk faktörleri ise “olumsuz bir sonucun artma olasılığı ile ilgili birey ya da çevrenin bir özelliği” olarak tanımlanmaktadır. Ruhsal ve fiziksel sağlığı tehdit eden risk faktörleri ile bireylerin dayanıklılık alanları arasında sürekli bir etkileşim ve denge bulunmaktadır. Bu dengenin sağlanması ve sürdürülmesinde hemşirelere de önemli roller düşmektedir. Dayanıklılık bakış açısı hemşirelerin bakımı altındaki bireye yaklaşımında sorunlara olan bakış açısını “tıbbi tedavi ve hastalık tanılarının” ötesine taşımasına katkı sağlamaktadır. Başetme mekanizmalarını destekleyen koruyucu faktörler durumun kontrol edilebilirlik algısını etkileyip, bireye umut sağlayarak dayanıklılık sürecinin gelişmesine katkı sağlamaktadır.
Anahtar Kelimeler: Çocuk ve ergen, ruh sağlığı, dayanıklılık, hemşirelik.
|
