Bu derleme makalenin amacý, çocuk ve ergen ruh saðlýðý açýsýndan psikolojik dayanýklýlýk konusunda literatürün gözden geçirilmesidir. Çocuk ergen ruh saðlýðý ile ilgili yaþanan sorun ve güçlüklerin her geçen gün artýþ gösterdiði bilinmektedir. Bununla birlikte çocuk ve ergenlik döneminde “birçok riske maruz kalmasýna raðmen bazý çocuk/ergenler neden/nasýl saðlýklý geliþimini sürdürmektedir?” sorusunun yanýtý “dayanýklýlýk” kavramý ile iliþkilidir. Dayanýklýlýk kavramýna iliþkin literatürde çeþitli tanýmlamalar mevcut olmakla birlikte dayanýklýlýk “yaþanan sorunlar sonrasýnda toparlanma, iyileþme yeteneði” olarak ifade edilmektedir. Dayanýklýlýk dinamik bir kavramdýr ve yaþamdaki geliþimsel süreçler içerisinde farklýlýk gösterebilmektedir. Özellikle çocukluk ve ergenlik dönemi dayanýklýlýk sürecinin anlaþýlmasý ve geliþtirilmesi açýsýndan önemli dönemlerdir. Dayanýklýlýk sürecinin geliþmesinde rol oynayan iki önemli temel yapý bulunmaktadýr. Bu yapýlar koruyucu faktörler ve risk faktörleri olarak tanýmlanmaktadýr. Koruyucu faktörler zorlu yaþam koþullarýnýn etkilerini azaltmaya ve dayanýklýlýk sürecinin geliþmesine yönelik yetkinliklerdir. Risk faktörleri ise “olumsuz bir sonucun artma olasýlýðý ile ilgili birey ya da çevrenin bir özelliði” olarak tanýmlanmaktadýr. Ruhsal ve fiziksel saðlýðý tehdit eden risk faktörleri ile bireylerin dayanýklýlýk alanlarý arasýnda sürekli bir etkileþim ve denge bulunmaktadýr. Bu dengenin saðlanmasý ve sürdürülmesinde hemþirelere de önemli roller düþmektedir. Dayanýklýlýk bakýþ açýsý hemþirelerin bakýmý altýndaki bireye yaklaþýmýnda sorunlara olan bakýþ açýsýný “týbbi tedavi ve hastalýk tanýlarýnýn” ötesine taþýmasýna katký saðlamaktadýr. Baþetme mekanizmalarýný destekleyen koruyucu faktörler durumun kontrol edilebilirlik algýsýný etkileyip, bireye umut saðlayarak dayanýklýlýk sürecinin geliþmesine katký saðlamaktadýr.
Anahtar Kelimeler: Çocuk ve ergen, ruh saðlýðý, dayanýklýlýk, hemþirelik.
|
