İnsanoğlu yüzyıllar boyunca, yeterince tanımadığı ya da bilgi sahibi olmadığı olgu ya da kişiler karşısında tedirgin olmuş, ürkmüş ve söz konusu olgu veya kişiye olumsuzluk atfederek onu dışlama, damgalama ve ayırt etme eğilimi göstermiştir. Ruhsal hastalıklarda bu şekilde en üst düzeyde tepki gösterilen olgudur. Psikiyatrik hastalıklar kalp, şeker gibi gerçek tıbbi hastalık değildir!
Ruh hastalığı olanlar olsa olsa “deli”dirler. Ruh hastalıkları tedavi edilemezler.
Ruh hastalıkları kötü yetiştirilmenin sonucudur.
Depresyon gibi ruh hastalıkları, kişilik zayıflığından kaynaklanır.
Depresyon ve bunama yaşlanmanın doğal sonucudur.
Depresyon veya kaygı bozuklukları, çocuk ya da ergenlerde görülmez.
Görülen sorunlar hastalık değil, büyümeye bağlı sorunlardır.
gibi yanlış inançlar damgalanmaysa sebebiyet vermektedir.
Damgalamanın Aşamaları
Etiketleme: Birey ruhsal hastalık tanısı alması ile etiketlenir.
Stereotipler: Bir kez oluştuktan sonra hiç değişmeyen anlamına gelen stereotipler toplumun öncesinde geliştirdikleri ile ilintilidir.
Bilişsel ayırma ya da önyargılar: Önceki yargılar üzerine, şimdiki durumu değerlendirilmeden bir ön yargı oluşturulması ve ötekiler kategorisine sokulmasıdır.
Duygusal reaksiyonlar: Hastalara karşı oluşan duygular korku ve öfkedir.
Soysal Konum: Böylece hasta eski konumunda toplumda olamayacaktır.
Ayrımcılık: Tüm bu basamakların ardından bireye yönelik davranışsal kenara koyuşların olduğu son süreçtir.
Damgalamayı etkileyen etmenler
Yaş,
Cinsiyet,
Eğitim Düzeyi,
Meslek Düzeyi,
İnançlar,
Kültür Ve Sosyo-Ekonomik Düzey,
Kitle İletişim Araçları,
Medeni Durum,
Hastalık Konusundaki Bilgi,
Ruhsal Hastalıkla Temas,
Ruhsal Hastalık Etiketi,
Psikopatoloji Tipi,
Hastaların Özellikleri Sayılabilir.
Damgalama ile mücadeleyi sağlamak için;
Multidisipliner biçimde ruh sağlığını geliştirmek ve hastalıkları önlenmek,
Belirtileri kontrol altına alan ve yan etkileri azaltan tedavi stratejilerin kullanımını arttırmak,
Ruh sağlığı bakım hizmetlerinden yararlanmayı geliştirerek, ihtiyacı olanların bakım almasını sağlamak,
Ruh sağlığının; planlama, uygulama ve değerlendirilmesinde toplum katılımını desteklemek,
Ruh sağlığı, risk faktörleri, stresle mücadele ve sağlıklı çevre yaratma konularında halkı ve politikacıları etkilemek,
Toplumun davranışlarını eğitim yolu ile değiştirmek,
Kamu politikalarını ve yasaları damgalamayı azaltacak ve ruhsal hastalıklara yasal koruma olanaklarını arttıracak yönde değiştirme ve buna bağlı olarak “Ruh Sağlığı Yasası”nı çıkarmak,
Ülkemizdeki tıp ve hemşirelik eğitimini tekrar gözden geçirerek, psikiyatri eğitim programlarına bilgi, inanç, tutum ve davranış değiştirmeye yönelik özel eğitim programlarını eklenmek,
Öğretmenler, basın mensupları, din adamları, muhtarlar, sağlık görevlileri ve polisler gibi toplum liderleri konumundaki meslek mensuplarının damgalama ile mücadele konusunda eğitilmesi önerilmektedir. (Bilge, A. ve Çam, O., 2010)
Ruhsal bozukluklar hakkındaki daha çok ileri bilgi ve bilinçlenme insanlara ruhsal bozukluğu olan birisine karşı nasıl tepki vereceğini bilmede ve onu anlamada yardımcı olacaktır. Davranış ve tutumlarımızı değiştirerek, daha şefkatli bir yaklaşım sergileyerek ruhsal bozukluğu olan bireylerin yaşamında son derece büyük bir fark yapabiliriz
Anahtar Kelimeler: sitigmatizasyon, ruhsal bozukluklar, ayrımcılık
|
